قديميترين و جديدترين موزه هاي موسيقي ايران

اصوات تاريخ

در گنجينه هاي قبلي هم گفته بوديم كه از سال ۱۲۹۵ سعي شد تا در ايران مكانهايي به نام موزه داشته باشيم تا اينكه سال ۱۳۱۶، موزه ايران باستان به عنوان اولين موزه رسمي كشور افتتاح شد. موزه ها را ميتوان در رشته ها و شاخه هاي مختلفي تقسيم بندي كرد. وسعت اين حوزه ها از تاريخ، باستان شناسي و مردم شناسي تا موزه نظامي، مشاهير و موسيقي را شامل ميشود. وقتي موزه ها در حوزه هاي تخصصي فعاليت ميكنند، مخاطبان خاصي را براي بازديد جلب ميكنند و وقتي به موضوعي علاقه مند هستيد مي توانيد تاريخ يك مبحث خاص را در آنجا بررسي كنيد. اين شماره در مورد موزه موسيقي و سازهاي اصيل ايراني برايتان نوشتيم. به ما بگوييد بيشتر به چه حوزه هايي علاقهمند هستيد تا دانستنيها يكي يكي سراغ همه موزه ها و آثار تاريخي و هنري برود.

موزه موسيقي در جهان
در تاريخ هنر و موسيقي كه جستوجو كنيد، اطلاعات دقيقي از اولين موزه اي كه با نام موزه موسيقي افتتاح شده باشد پيدا نميكنيد. اولين نشانه هاي به نمايش درآمدن سازها ۲۰۰ سال پيش بود. در آن زمان محله ايي براي نمايش ساز بود كه بعدها با تكميل مجموعه هاي تخصصي خود به موزه موسيقي تبديل شدند. قديميترين اين موزه ها هم در قاره اروپا بوده، و آنطور كه در تاريخ نوشته شده اولين موزه ساز در شهر بروكسل، پايتخت بلژيك بوده است.
سال ۱۹۶۰ فرانسويان به اين فكر افتادند تا موزه ساز را به يك موزه تخصصي موسيقي تبديل كنند و بعد از آن هم با وسعت دادن موزه، آن را به شهرك موسيقي تبديل كردند. اين شهرك سال ۱۹۹۷ افتتاح شد و هم كنون بيش از ۶۰هزار ساز از فرهنگهاي مختلف دارد كه يكي از مهمترين موزه هاي موسيقي دنيا محسوب ميشود.
موزه موسيقي در ايران
در سالهاي گذشته موزه هاي متنوعي در شهرهاي مختلف كشور در حوزه موسيقي فعاليت كردند؛ مثل موزه آواها و نوا در شيراز، موزه موسيقي تبريز، موزه آلاشت مازندران و موزه مقامي خراسان. موزه موسيقي شهر تهران يا موزه صبا، قديميترين موزه موسيقي در ايران است. اين موزه در اصل خانه استاد ابوالحسن صبا بوده است. و موزه موسيقي، جديدترين موزه موسيقي است كه در ساختماني با اين هدف افتتاح شده است.

موزه ابوالحسن صبا
اين موزه سال ۱۳۵۳ به دست استاد علي اكبر شهنازي از ديگر موسيقيدانان بنام ايران افتتاح شد. اين موزه كه چندين بار تعطيل شد، يكي دو سالي است كه دوباره فعاليت خودش را شروع كرده است.
ابوالحسن صبا از برجستهترين استادان موسيقي اصيل ايراني است. سال ۱۲۸۱ به دنيا آمد. پدرش ابوالقاسم كمال السلطنه طبيب و اديب و نوازنده تار بود و اولين استاد پسرش بود. ساز اصلي استاد صبا ويولن بود كه نزد حسينخان فرهنگ آفرين فراگرفته بود. همچنين سنتور و ضرب و ني و تار و كمانچه و سه تار را نیز نزد بهترين استادان زمان آموخته بود. به مدرسه كمالالملك رفته بود و نقاشي و مهارتهايي مثل سوهان كاري، نجاري، ريختهگري، معرق كاري و خاتم كاري را به دست آورده بود كه براي ساخت ساز از آنها كمك ميگرفت.
موزه صبا كه خانه استاد است در خيابان ظهيرالاسلام بهارستان قرار دارد. اين موزه بطوركلي دو بخش دارد كه ميتوان يك بخش را به استاد و بخشي را به همسر ايشان نسبت داد. بخش اول شامل سازها، لوازم شخصي، و آثار استاد از جمله رديفهاي موسيقي است.
همسر استاد صبا كارهاي هنري انجام ميداد و بخش دوم موزه مربوط به كارهاي دستي ايشان است. مجموعهاي شامل تنديسهاي مومي و لباسهاي محلي و سنتي اقوام ايران.
ابوالحسن خان سال ۲۹ آذر سال ۱۳۳۶ به علت ناراحتي قلبي چشم از جهان فروبست و به وصيت خودش، خانه او را به موزه تبديل كردند.

موزه موسيقي
موزه تازه تاسيس موسيقي در ساختماني سه طبقه با زير بناي بيش از ۱۴۰۰ مترمربع در تهران قرار دارد. اين موزه درحالحاضر كاملترين موزه موسيقي ايران است. البته همچنان در حال كامل شدن است. اين مجموعه بخشهاي مختلفي مثل سالن نمايش سازها، گنجينه موزه،آرشيو صوتي و تصويري و بخش متنوع ديگري دارد. سالن نمايش سازها كه اصلي ترين بخش موزه براي گشتو گذار است، به سه بخش سازهاي بادي، كوبهاي و زهي تقسيم ميشود. يكي از بهترين و مدرنترين امكاناتي كه اين موزه دارد سيستم پخش اطلاعات موزه همزمان با بازديد است. وقتي وارد موزه ميشود يك دستگاه شبيه به يك خودكار به شما ميدهند روي هر سازهم يك علامت مخصوص وجود دارد وقتی چراغي را كه روي سيستم راهنما وجود دارد، روي علامت ميگيريد و دكمه را ميزنيد دستگاه با زباني كه خودتان انتخاب كردهايد، اطلاعات لازم را برايتان ميگويد. آخر سر هم يك قطعه از آن ساز را برايتان بخش ميكند. اين يكي از جديدترين سيستمهاي راهنماي موزه است. پس دست به كار شويد تا ديدن ۲۴۰ عدد ساز ايراني و اين تكنولوژي جديد را از دست ندهيد. موزه موسيقي يك بخش گنجينه هم دارد كه در آن ميتوانيد آثار متعلق به استادان موسيقي را ببينيد.